Mùa xuân, mùa bắt đầu của một năm mới, mùa bắt đầu của những dự định, những kế hoạch mới; một trong những kế hoạch được xây dựng lịch trình vô cùng chi tiết, bài bản cùng với sự quyết tâm tràn đầy đó chính là một chế độ chăm sóc sức khoẻ mà trong đó tập luyện và dinh dưỡng là hai yếu tố quan trọng rất cần sự chú tâm, đặc biệt đối với giới trẻ ngày nay.

Mùa xuân, mùa mang tính đặc trưng của Kapha

Kapha là gì?

Theo triết của Ayurveda – một nền y học và chăm sóc sức khoẻ có lịch sử khoảng 5000 năm thì mọi vật, mọi người trong vũ trụ đều được cấu thành và mang tính chất của 5 thành tố trong tự nhiên. Đó là Đất (Prithvi), Nước (Jala), Lửa (Teja), Khí (Vayu) và Không gian (Akash). 5 thành tố này sẽ kết hợp với nhau từng cặp một để tạo lên những tính chất trội đặc trưng của mỗi người, ở từng độ tuổi, theo từng khoảng thời gian trong ngày, theo từng mùa trong năm… được gọi là Dosha.

Năm thành tố này được kết hợp với nhau tạo thành các Dosha như sau: Sự kết hợp của Đất và Nước tạo thành Kapha mang năng lượng của sự nuôi dưỡng, vững chắc. Sự kết hợp của Lửa và nước tạo thành Pitta mang năng lượng của sự chuyển hoá và sắc bén. Sự kết hợp của Khí và Không gian tạo thành Vata năng lượng của sự sáng tạo và bay bổng.

Mùa xuân mang đặc tính trội của Kapha

Kapha sẽ mang những tính chất đặc trưng của đất và nước, đó là sự mát mẻ, ẩm ướt, vững chắc, ổn định và nặng. Xét theo tính chất của từng mùa trong năm và thông qua sự nghiên cứu qua nhiều thời gian thì mùa xuân là mùa mang những đặc tính trội của Kapha, mùa của sự sinh sôi, nảy nở, mùa của sự nuôi dưỡng.

Tại thời điểm của mùa xuân chúng ta tận hưởng không khí dễ chịu, cảm nhận sự hoạch định, thiết lập một chu kỳ mới của tự nhiên, cũng cảm nhận sự tươi mới được thiết lập trở lại, cảm giác khá vững chắc và bình yên.

Sự kết nối về tình cảm được tăng lên nhiều hơn, đây cũng là thời điểm của sự sum vầy và gắn kết. Tại thời điểm này chúng ta cũng thường có xu hướng lập cho mình những kế hoạch, những dự định mới. Nếu chú ý tới những đặc tính tự nhiên của mùa này và những tác động tới con người thì những kế hoạch được lập ra tại thời điểm này sẽ tạo ra một chu kỳ mới vô cùng hứng khởi và hiệu quả. Và sức khoẻ là yếu tố cùng quan trọng quyết định rất nhiều về chất lượng sống của mọi người. Vậy cần lưu ý những gì tại thời điểm này về việc tập luyện và chế độ dinh dưỡng để có thể xây dựng sự khỏe mạnh cho cơ thể và sự minh mẫn cho tâm trí.

Xây dựng lịch trình tập luyện cho mùa xuân

Vào mùa này năng lượng của đất chiếm ưu thế, bởi vậy bạn sẽ cảm thấy được tiếp nối với mặt đất, khá bình yên nhưng đôi khi cảm thấy hơi lờ đờ, nặng nề do sự gia tăng năng lượng của Kapha.

Đối với việc tập luyện vào khoảng thời gian này, ngay từ khi bắt đầu đã cần một sự quyết tâm rất lớn, bởi sự nặng nề khiến bạn lười vận động. Bởi vậy khi sắp xếp thời gian, thời lượng và những bài tập để phù hợp và cân bằng tại thời điểm này nên thêm vào việc tập luyện những yếu tố của năng lượng Pitta và Vata.

Việc đầu tiên cần lựa chọn đó là thời điểm trong ngày để tập luyện. Những khoảng thời gian mang nhiều năng lượng của Pitta trong ngày là khoảng từ 10 giờ sáng đến 2 giờ chiều. Theo truyền thống thì đây không phải khoảng thời gian lý tưởng dành cho việc tập luyện, tuy nhiên với một lịch trình bận rộn với công việc, di chuyển, kế hoạch… thì khoảng giữa trưa lại là thời gian thích hợp cho rất nhiều người, khi giành khoảng nghỉ trưa của mình để tập luyện. Đây là thời điểm mặt trời lên cao nhất, nhiệt độ trong ngày tăng nhiều nhất, năng lượng của lửa sẽ làm bạn bùng cháy lên nhiều hơn, cân bằng lạị sự lờ đờ, gắn kết của Kapha. Những bài tập sử dụng trong thời gian này nên có nhịp độ vừa phải, cường độ tăng dần, kết hợp và chú trọng nhiều tới hơi thở. Những bài tập thiên về sức mạnh của toàn bộ cơ thể, kết hợp sự dẻo dai, kéo giãn sẽ giúp cho cơ thể và tâm trí được đưa trở về trạng thái cân bằng.

Hai khung thời gian nữa trong ngày rất thích hợp cho việc tập luyện trong mùa xuân này, đó là khoảng thời gian sáng sớm và chiều tối. Tận hưởng khoảnh khắc của bình minh và hoàng hôn luôn là ý tưởng và kế hoạch tuyệt vời để bắt đầu hoặc kết thúc một ngày. Đây là khoảng thời gian mang năng lượng đặc trưng của Vata, mọi thứ vô cùng nhẹ nhàng, bay bổng. Yếu tố khí nhẹ nhõm, dịu dàng sẽ giúp bạn lấy lại sự cân bằng với sự nặng nề của Kapha. Tại thời điểm này, hệ thần kinh của bạn hoạt động mạnh nhất, những bài tập đòi hỏi sự tập trung, thăng bằng, chuyển động chậm rãi nhưng vững chắc sẽ giúp bạn duy trì và cân bằng năng lượng.

Tất cả những hình thức tập luyện cho cơ thể được duy trì đều đặn với một lộ trình bài bản và điều độ trong mùa xuân này đều có thể mang lại cho bạn sự khoẻ mạnh, linh hoạt và cân bằng. Thiền, Yoga luôn được Ayurveda khuyến khích bởi sự linh động, phù hợp và tính khoa học của nó. Cho dù bạn lựa chọn hình thức tập luyện nào thì cũng hãy luôn lắng nghe nhịp điệu của cơ thể, tập luyện với sự hướng dẫn của người có chuyên môn và cân nhắc sự phù hợp với chính mình.

Chế độ dinh dưỡng cho mùa xuân theo Ayurveda

Bên cạnh việc tập luyện thì dinh dưỡng là một yếu tố quan trọng đòi hỏi sự tìm hiểu và quan sát tỉ mỉ ở bản thân mỗi người. Quan điểm của Ayurveda về dinh dưỡng tất cả là về sự cân bằng. Sự điều chỉnh về vị dựa trên tình trạng sức khỏe, thời điểm dùng bữa trong ngày và thời điểm của mùa trong năm mạng lại sự cân bằng từ đó bạn sẽ trở lên khoẻ mạnh và tươi trẻ.

Đầu tiên, hãy loại bỏ những sự rối loạn về dinh dưỡng trong thời điểm này. Mùa xuân được biết tới với những buổi hội họp, tiệc tùng, nếu bạn đã từng xây dựng một chế độ dinh dưỡng cho mình, rất có thể bạn sẽ phải từ bỏ nó trong thời gian này. Bây giờ là lúc để ý tới những vị của đồ ăn nhiều hơn, để có thể điều chỉnh lại trong mức độ cân bằng.

Có 6 vị của đồ ăn: Ngọt, chua, mặn, cay (hăng), đắng, chát.

Vị ngọt: rất ngon và bổ dưỡng, khi ăn một thứ gì đó có vị ngọt cảm giác như được trở về nhà, nó khiến bạn thoải mái và hài lòng. Vị ngọt liên quan đến yếu tố Đất và Nước, nó làm nổi trội lên những đặc tính của Kapha, đặc biệt nó lại được sử dụng rất nhiều trong mùa xuân, mùa của Kapha. Do đó, nó càng làm tăng thêm những đặc tính của Kapha là sự nặng nề, ì ạch và tăng cân.

Thực phẩm ngọt không chỉ là đường, tinh bột, nó bao gồm cả các loại ngũ cốc, trái cây, các loại rau của giàu tinh bột… Hạn chế các loại đồ ngọt, đặc biệt là những loại được tinh chế thay vào đó hay tiêu thụ một lượng vừa đủ các thực phẩm ngọt tự nhiên như khoai lang, ngũ cốc, trái cây hoặc một chút trái cây sấy tự nhiên cũng có thể cung cấp vị ngọt cho cơ thể.

Vị chua: làm tăng các nguyên tố Đất và Lửa, một chút Kapha, một chút Pitta. Thực phẩm chua làm tăng axit trong dạ dày, cải thiện hệ tiêu hoá và giảm đầy hơi, chúng cũng nuôi dưỡng các cơ quan, máu và các mô cơ thể khác của bạn.

Với một chế độ tập luyện phù hợp thì bổ sung một chút vị chua trong mỗi bữa ăn ở tại thời điểm này là một lựa chọn sáng suốt. Nó vừa đủ để nuôi dưỡng yếu tố Kapha của mùa xuân, cũng vừa đủ để giúp cho sự chuyển hoá các chất dinh dưỡng bên trong cơ thể bạn. Thức ăn có vị chua như chanh, cam, bưởi, giấm táo, các loại đồ ăn lên men…

Vị mặn: cần vị mặn trong chế độ ăn của mình vì nó cung cấp khoáng chất, nhưng nếu quá nhiều thì nó có thể khiến bạn giữ nước.

Vị mặn bao gồm nước và năng lượng lửa, nó làm tăng một chút yếu tố Kapha tại thời điểm này. Vị mặn làm tăng hương vị của thực phẩm, khiến món ăn có cảm giác cân bằng, vừa miệng.Một chút vị mặn tại thời điểm này sẽ khuyến khích sự phát triển của cơ bắp, chống cứng các khớp và làm ấm cơ thể.

Vị mặn không chỉ có trong muối mà còn có trong một số thực phẩm tự nhiên như rong biển, cần tây, một số loại thực phẩm lên men như tamari, xì dầu, miso…

Vị cay (hay hăng): có trong các loại rau gia vị, hành, tỏi, gừng, tiêu, ớt, củ cải… Vị cay rất tốt để sử dụng ở thời điểm mùa xuân, vì nó mang yếu tố lửa và khí, yếu tố giúp cân bằng lại Kapha ở thời điểm này. Thức ăn cay kích thích tiêu hoá, hấp thụ dinh dưỡng và thải độc. Thêm vị cay vào đồ ăn sẽ giúp thúc đẩy quá trình tiết mồ hôi, giải độc hệ thống và làm sạch cơ thể.

Vị đắng: đây là một vị mà ít người thích nhưng nhiều người trong chúng ta cần, và đặc biệt cần vào thời điểm mùa xuân. Thực phẩm đắng mang yếu tố Khí và Không gian, nó cực kỳ có lợi cho tiêu hoá và làm cân bằng các tính chất của Kapha.

Thực phẩm đắng làm sạch gan, là chất kháng sinh, chống ký sinh trùng và đặc biệt hỗ trợ việc phân huỷ các bữa ăn của bạn. Vị đắng đặc biệt cần trong mùa xuân vì nó giúp loại bỏ những rối loạn về dinh dưỡng trong thời điểm này, nó còn làm dịu cơn khát, giảm sưng và thúc đẩy giảm cân.

Một số thực phẩm tự nhiên có vị đắng như rau cải xanh, bồ công anh, bắp cải, rau đắng, mướp đắng, các loại thảo mộc có vị đắng như thì là, neem, lá sung, lá mơ…trà xanh, cà phê…

Vị chát: chúng ta thường ít chú ít nhất và ít được biết đến nhất là vị chát. Thực phẩm có vị chát bao gồm: bông cải xanh, súp lơ, măng tây, atiso, củ cải, đậu xanh (nguyên vỏ), trái lựu, chuối xanh, nghệ…

Vị chát có tính làm mát, khô và nặng, bao gồm các nguyên tố khí và đất. Vào mùa xuân chúng ta có thể sử dụng một chút vị chát có thể giúp chống giữ nước, giảm sưng tấy và thắt chặt các mô. Tại thời điểm này, bạn không nên lạm dụng vị chát vì nó vẫn mát và nặng, đó là hai đặc điểm mà Kapha có.

Bạn vẫn nên tiêu thụ tất cả 6 vị này trong chế độ dinh dưỡng của bạn để duy trì sự cân bằng, mỗi vị sẽ có những tác động độc đáo về thể chất và tinh thần đối với cơ thể, tuy nhiên, để cân bằng trong mùa xuân này bạn nên hạn chế vị ngọt, duy trì một chút vị chua, một chút vị mặn, thêm vị cay, tăng vị đắng và duy trì một chút vị chát trong chế độ dinh dưỡng của mình.

Một chế độ dinh dưỡng cân bằng và phù hợp sẽ giúp ích cho bạn nhiều hơn để tận hưởng sự ngọt ngào và tươi mới của mùa xuân.

Chúc bạn một mùa xuân tràn ngập tình yêu thương, khỏe mạnh và tràn đầy hứng khởi bạn nhé!